Waarom je zorg nu al plannen?

Als je gezondheidsproblemen ondervindt wegens ziekte, ouderdom of handicap kan het belangrijk zijn om tijdig een aantal zaken vast te leggen. Op die manier kan je ervoor zorgen dat jouw wensen gerespecteerd worden wanneer je niet meer zo mondig of handelingsbekwaam bent of niet meer helder kan nadenken. Zo kan je bijvoorbeeld vastleggen wie je financiën regelt, je patiëntenrechten vertegenwoordigt, of beslissingen mag nemen over je (medische) zorg wanneer je dat niet meer zelf kan.

Wilsbekwaamheid – wilsonbekwaamheid

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen patiënten die wilsbekwaam zijn en patiënten die wilsonbekwaam zijn. Aangezien voor iedere medische tussenkomst een toestemming vereist is van de patiënt zelf, of van zijn vertegenwoordiger, zal een arts, alvorens een medische handeling te stellen, altijd inschatten of je wilsbekwaam bent of niet.

Is de zorgverlener of arts van mening dat je niet in staat bent om de gevolgen van een beslissing te overzien, dan kan hij of zij oordelen dat je wilsonbekwaam bent. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn bij dementie, een hersenletsel, mentale beperking, coma, de ziekte van Parkinson …

Oordeelt de zorgverlener of arts dat je wel wilsbekwaam bent, dan kan je als patiënt gewoon zelf medische en zorggerelateerde beslissingen nemen. Uiteraard kan je steeds advies inwinnen bij artsen, zorgverleners en/of naasten. Wilsbekwame palliatieve patiënten,, die ondragelijk lijden, kunnen overigens kiezen voor palliatieve sedatie of onder strikte voorwaarden voor euthanasie. Ongeacht of je wilsbekwaam bent of niet, heb je als palliatieve patiënt altijd recht op palliatieve zorg.

Is een patiënt volgens de zorgverlener of arts niet wilsbekwaam? Dan bepaalt artikel 14 van de Wet op de Patiëntenrechten wie als vertegenwoordiger optreedt. Als er vooraf een vertegenwoordiger werd aangewezen door de patiënt, treedt die op. Slechts als er geen vooraf aangewezen vertegenwoordiger is, zal er volgens een vaste wettelijke volgorde een persoon aangeduid worden die als vertegenwoordiger optreedt. Hier wordt bijvoorbeeld eerst gekeken naar de partner als deze nog leeft.

Hieronder worden een aantal zaken besproken die je kan doen om ervoor te zorgen dat jouw belangen worden behartigd wanneer je wilsonbekwaam wordt.

Waarom een zorgvolmacht opstellen?

Ben je meerderjarig en wilsbekwaam? Dan kan je via een zorgvolmacht één of meerdere personen aanduiden. Zij regelen je financiële en persoonlijke zaken op het moment dat je dat zelf niet meer kan. Financiële zaken zijn bv. je rekeningen of betalingen. Mogelijke beslissingen over jouw persoon en leven zijn bv. een opname in een woonzorgcentrum of de keuze van een arts.

Je duidt als lasthebber best mensen aan die je vertrouwt zoals een mantelzorger, ander familielid of vriend. Wanneer je misbruik vermoedt, dan kan je de zorgvolmacht ook herroepen. Let op! Het herroepen moet ook geregistreerd worden en kan enkel gebeuren in een staat van wilsbekwaamheid!

1. Wat zijn de voordelen van een zorgvolmacht?

• Je vermijdt dat de vrederechter zelf een bewindvoerder aanduidt om jouw belangen te verdedigen.
• Je beslist natuurlijk zelf over jouw eigen financiën, zorg en leven, zolang je wilsbekwaam bent. Daar verandert een zorgvolmacht niets aan.
• De zorgvolmacht kan ingaan wanneer je dat zelf wil. Zo kan je erin opnemen dat de volmacht pas ingaat wanneer je niet meer in staat bent om zelf je zakelijke belangen te verdedigen. Maar je kan er ook voor kiezen om al een aantal zaken te laten opvolgen wanneer je wel nog wilsbekwaam bent. Stelt een erkende arts dat je niet meer wilsbekwaam bent, dan treedt de zorgvolmacht automatisch in werking.

2. Hoe geef je een zorgvolmacht?

Maak zo gedetailleerd mogelijk een schriftelijke overeenkomst op. Een notaris kan je daarbij helpen, maar je kan een zorgvolmacht ook eigenhandig schrijven en laten registreren. Een notaris waakt er wel over dat de zorgvolmacht in jouw belang wordt opgesteld, zonder beweringen die onduidelijk of interpreteerbaar zijn. Je houdt best rekening met volgende zaken:

• Mag je lasthebber enkel je vermogen beheren, zoals betalingen doen? Of mag hij of zij er ook over beschikken, dus je woning verkopen of schenken? Bij verkoop of schenking is de tussenkomst van een notaris sowieso verplicht.
• Duid je meerdere personen aan? Baken dan duidelijk de bevoegdheden af. Wie doet de controle over wat er gebeurt? Wie coördineert?
• Bepaal een datum waarop de volmacht ingaat. Dat betekent niet dat je dan al niets meer te zeggen hebt. Lasthebbers moeten je mening vragen, zoalng je in staat bent om deze te geven. Je kan ook specifiëren dat de volmacht pas ingaat zodra je wilsonbekwaam bent.
• De persoon/ personen aan wie je de volmacht geeft, moeten deze samen met jou ondertekenen.
• De overeenkomst moet geregistreerd worden, zo ook een eventuele herroeping. Dat kan in een centraal register:
  • bij de griffie van het vredegerecht in jouw verblijfplaats
  • bij de notaris die de zorgvolmacht opstelde

Meer info?
Kijk dan op www.zorgvolmacht.be of https://www.notaris.be/erven-schenken/beheren/de-zorgvolmacht

Let op! Het toekennen van een zorgvolmacht is niet hetzelfde als het aanwijzen van een vertegenwoordiger of een vertrouwenspersoon. Een vertegenwoordiger handelt in jouw naam als patiënt wanneer je wilsonbekwaam wordt en ziet erop toe dat jouw patiëntenrechten steeds worden gerespecteerd. De vertrouwenspersoon waakt mee over jouw rechten, wanneer je nog wilsbekwaam bent maar kan niets in jouw plaats beslissen. Een vertrouwenspersoon kan je ook wel in de zorgvolmacht opnemen. Die kan bijvoorbeeld waken dat er geen misbruik van de volmacht gebeurt.

In een zorgvolmacht kan je tenslotte vastleggen wie jouw patiëntenrechten mag uitoefenen wanneer je niet meer wilsbekwaam bent. Dat is dezelfde persoon die als jou aangewezen vertegenwoordiger optreedt.

Meer informatie over een vertegenwoordiger kan je hier nalezen: https://leif.be/vragen-antwoorden/verwar-de-volgende-3-begrippen-niet-vertrouwenspersoon-vertegenwoordiger-getuigen-wilsverklarin/

Meer informatie over het aanwijzen van een vertrouwenspersoon kan je hier vinden https://leif.be/vragen-antwoorden/vertrouwenspersoon/

Waarom nog wilsverklaringen opmaken?

In een zorgvolmacht leg je vast wie je financiële en/ of persoonlijke belangen mag regelen wanneer je wilsonbekwaam wordt. Een zorgvolmacht zegt evenwel niets over jouw specifieke wensen wat betreft de behandeling die je krijgt, je levenseinde en uitvaart. Om jouw wensen daaromtrent vast te leggen kan je verschillende soorten voorafgaande wilsverklaringen opstellen. Die wilsverklaringen komen dan in jouw medisch dossier terecht, bij je huisarts, vertegenwoordiger of vertrouwenspersoon en zo kunnen zorgverleners jouw wensen raadplegen.

1. De voorafgaande negatieve wilsverklaring

Je bepaalt dan schriftelijk welke zorg en levensverlengende behandeling (en), je niet wil wanneer je wilsonbekwaam wordt en hierdoor niet zelf je wil kan uitdrukken. Let op! Deze wilsverklaring is enkel bindend bij een diagnose (bv. ongeneeslijke kanker, ALS…) en niet bij dringende medische hulp na bijvoorbeeld een ongeval.

Meer info?
Bezoek dan de website https://leif.be/voorafgaande-zorgplanning/negatieve-wilsverklaring//

2.  Voorafgaande wilsverklaring euthanasie bij onomkeerbare coma

Onder bepaalde voorwaarden maakt de wet het mogelijk om in een wilsverklaring op voorhand voor euthanasie te kiezen bij onomkeerbare coma.

Meer info?
Bezoek dan de website: https://leif.be/voorafgaande-zorgplanning/wilsverklaring-euthanasie/

3. Verklaringen over wat er met je lichaam gebeurt na je overlijden:

a) Verklaring voor orgaan-, weefsel- en celdonatie

Hoewel de wet bepaalt dat iedereen die overlijdt een potentiële donor is, gebeurt het in de praktijk vaak dat de nabestaanden daar anders over beslissen. Je kan je wensen wat betreft orgaandonatie vooraf laten vastleggen in een wilsverklaring.

Meer info?
Bezoek dan de website https://leif.be/voorafgaande-zorgplanning/verklaring-voor-orgaandonatie-belangrijke-aanpassing/

b) Verklaring inzake de wijze van begraven

Via deze wilsverklaring leg je jouw wensen vast wat betreft de wijze van uitvaart.

Meer info?
Bezoek dan de website: https://leif.be/voorafgaande-zorgplanning/wilsbeschikking-teraardebestelling/

c) Ter beschikking stelling aan de wetenschap

Je kan er ten slotte voor kiezen je lichaam ter beschikking te stellen aan de wetenschap.
Meer info?
https://leif.be/voorafgaande-zorgplanning/lichaamsschenking-aan-de-wetenschap/

Wil je als mantelzorger het gesprek aangaan over voorafgaande zorgplanning met de persoon voor wie je zorgt, maar weet je niet goed hoe? Ontdek dan ons boekje ‘Eerste Hulp Bij Zorgplanning’.